Æвирхъау цаутæ æрцыдысты Хуссар Иры 96 азы размæ — ирæтты геноцид. Фыдгул знаг рауагъта нæ адæмы туджы лæсæнтæ.

Официалон бæрæггæнæнтæм гæсгæ уæд фæмардæуыд 4800—5300 адæймаджы. Хъыгагæн, уыцы хъуыддаджы тыххæй абон бирæтæ зонгæ дӕр нæ кӕнынц. Иуæй-иутӕй та ферох вæййы, цы хъизæмæрттæ бавзæрстой нæ фыдæлтæ. Абоны онг дӕр Цæгат Ирыстоны геноциды амæттæгты номыл аккаг цыртдзæвæн арæзт не ’рцыдис. Ахъуыды ма кæнут, сомихæгтæ куы ферох кодтаиккой 1915 азы цауты тыххæй, кæнæ та дзуттæгтæ Холокост рохуаты куы ныууагътаиккой — уымæн гæнæн нæй. Афтæмæй 1920 азы цаутæн махæн къаддæр нысаниуæг нæй. Уыцы фыдохы бонты мысæн æнæмæнгæй хъуамæ суа ирæтты иудзинады бындур.

Гуырдзиаг тыхгæнджыты раздзог Валико Джугъели йæ бонӕджы уæд фыста:

«Алырдыгæй арт пиллон уадзы. Судзы æмæ судзы. Фыдуацхæссæг арты цæхæртæ. Цыдæр æбуалгъ, карз, æвирхъау рæсугъддзинад. Ацы æхсæвыгон ирд артмæ кæсгæйæ мын мæ рагон хæлар æнкъардæй загъта: „Ныртæккæ хорз æмбарын Нерон æмæ Ромы стыр сыгъд“. Æхсæвыгон у, æмæ алырдыгæй зыны арт. Уый растджыты хæдзæрттæ судзынц. Фæлæ йыл æз сахуыр дæн, æмæ æнцадæй кæсын артмæ. Нæ алфамблай судзынц ирон хъæутæ».

Æвирхъау бафхæрд, фæлæ æндæр гæнæн нæ уыдис. Арт пиллон уадзы, алырдыгæй судзы. Иры маройы бонтæ рох кæныны бар нын нæй.